عضو هئیت علمی دانشگاه علم وصنعت ایران: فرهنگ سازی و مستند سازی دو مولفه تاثیر گذار در احیا بافت تاریخی شیراز

اولین همایش معماری و شهرسازی جامع استان فارس با محوریت بافت تاریخی شیراز، با حضور اساتید و دانشجویان در دانشکده فنی شهید باهنر شیراز برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی دانشکده شهید باهنر شیراز، این همایش اولین گردهمایی از سلسله نشست‌های تخصصی در حیطه بافت تاریخی شیراز بود که به همت انجمن علمی معماری دانشکده شهید باهنر برگزار شد.

تاکید بر ارزش‌های ذاتی بافت تاریخی شیراز به عنوان هویت و شناسنامه این شهر و بررسی و تحلیل معضلات و مشکلات موجود و لزوم پاسداری از فرهنگ معماری ایرانی از مسائل و موضوعات طرح شده در این همایش علمی بود که منجر به ارائه راهکارهایی شد.

سعید زحمت‌کشان؛ دبیر انجمن علمی معماری و شهرسازی دانشکده فنی و مهندسی شهید باهنر شیراز، با ارائه گزارشی از روند برگزاری این همایش، استقبال از این رویداد علمی را مطلوب توصیف کرد.

دکتر غلامحسین معماریان، استاد دانشگاه علم و صنعت ایران در بخش پنل تخصصی این همایش گفت: در رابطه با بافت‌های تاریخی ما نیازمند فرهنگ سازی هستیم، قدم اول در حفظ ارزش‌های بافت تاریخی شناخت است.

معماریان گفت: به عنوان مثال سازمان میراث فرهنگی که متولی بافت‌های تاریخی محسوب می‌شود، شناخت کافی از بافت ندارد چه برسد به دیگر سازمان ها، حتی در سال 90 زمانی که مسئولین تصمیم به تخریب بعضی از قسمت‌های خیابان 9 دی داشتند ما پیشنهاد مستند سازی، در راستای ایجاد شناخت است ارائه شد که در مرحله اول موافقت و سپس مخالفت شد.

این استاد دانشگاه اضافه کرد: کسانی که با بافت تاریخی مخالفند، با مستند سازی که منجر به شناخت می شود نیز مخالف هستند. از دیگر نمونه‌های قابل بیان، محله سرباغ است که با خراب شدن 13 خانه، امکان کسب شناخت کافی از بناها فراهم نشد.

او با بیان اینکه بعد از مرحله شناخت نوبت به مرحله حفاظت می‌رسد، گفت: مرحله سوم که در این مورد ما هم مقصریم، نبود حساسیت نسبت به بافت تاریخی و تخریب آن است. باید در این راستا بیانیه داد، در خصوص تخریب ها اطلاع رسانی کرد و بدترین توجیه هم این است که ما بگوییم چون کاری از دست ما برنمی آید پس باید سکوت کنیم .

معماریان با بیان اینکه 25 سال قبل به‌عنوان یک محقق در بافت تاریخی اقدامات پژوهشی انجام داده است، گفت: باید نسبت به تخریب بافت واکنش داد. در همین شیراز 7 هکتار از میراث تاریخی در یک شب تخریب و به بین الحرمین تبدیل شد. بنابراین توصیه من به حضار و مسئولین و به ویژه دانشجویان این است که به نتیجه مطالباطشان نسبت به جلوگیری از تخریب بافت نگاه نکنند، بلکه هر یک به سهم خود نسبت به بافت تاریخی و هویت خود بیدار و نسبت به آن حساسیت داشته باشند.

براساس این گزارش، یک عضو شورای اسلامی شهر شیراز نیز در این همایش با اشاره به اشتیاق جوانان برای حفظ هویت فرهنگی، این موضوع را مایه مباهات دانست.

محمد حق‌نگر با بیان اینکه ایجاد شهرداری بافت تاریخی فرهنگی در شیراز برای اعمال توجه بیشتر به این موضوع انجام شده است، گفت: خوشبختانه رویکرد شورای چهارم نیز توجه ویژه به بافت های تاریخی و تحقق شعار سومین حرم اهل بیت بوده است.

او با اشاره به برخی اقدامات شورای شیراز در این راستا، گفت: انتقال ساختمان شورا به بافت،  مصوبه حذف لزوم پارکینگ در بافت تاریخی با هدف توسعه نوسازی و بهسازی بافت، مصوبه احیاء شیراز قدیم با اعتباری 30 میلیارد تومانی، مرمت حدود 30 خانه تاریخی براساس تفاهم‌نامه با میراث فرهنگی و ... از اقدامات اجرایی شده از سوی شورای شهر بوده است.

براساس این گزارش، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی و عضو شورای مرکزی سازمان نظام مهندسی ایران نیز گفت: ابتدا باید توجه داشت که ساکنان بافت‌های تاریخی با مواردی همچون فرسودگی، بحران زلزله، زیرساخت‌ها، تراکم و محرومیت مواجه هستند.

دکتر طاهره نصر افزود: باید توجه داشت که فرسودگی به کالبد منحصر نمی شود، بلکه معرف وجود شرایطی است که زندگی انسان ها را از ابعاد مختلف تهدید می کند. به طور مثال می توان گفت جرایم در بافت فرسوده بیشتر از نقاط دیگر بوده، آسیب‌پذیری خانه‌های این بافت در برابر زلزله بسیار اندک، خدمت‌رسانی در مواقع بحران با مشکل جدی روبرو است و زیرساخت‌های بافت فرسوده از متوسط شهر بسیار کمتر بوده، فقر اقتصادی در آن توان مشارکت و نظارت مردم را سلب کرده  است و بنابراین بافت تاریخی با فرسودگی امنیتی، اقتصادی، بهداشتی، اجتماعی، فرهنگی مواجه است.

او با بیان اینکه فرسودگی ساختمان ها و محله ها در نابرابری میان خدمات عرضه شده توسط بافت و نیاز امروز نمود پیدا م‌یکند و احیاء مستلزم سازگار کردن این نابرابری است، گفت: از طرفی شناخت و درک ساختار شهرها و بافت های ارزشمند فرسوده آن و تلاش برای حفظ، احیاء و به روز کردن آن، موجب حفظ ارزش‌های نهفته در شهرهای معاصر می شود.

نصر اعتقاد دارد که بافت‌های تاریخی علی‌رغم فرسودگی، به لحاظ پشتوانه تاریخی که دارند، شناسنامه و هویت شهرها به خصوص در شیراز محسوب می‌شوند، پس باید در حفظ آنها کوشید و در معیارها و تعاریف نحوه شناخت بافت بازنگری کرد.

این استاد دانشگاه با تاکید بر لزوم حفظ هویت بافت تاریخی، گفت: نگاه نوستالژیک به تاریخ که منجر به نگاه موزه‌ای و خالی کردن جریان زندگی در بافت است، راه‌حل مناسبی نیست بلکه باید به تاریخ ارزش داد و از بی توجهی به بافت و یا تخریب آن جلوگیری کرد.

دکتر احمد ترکمان دیگر سخنران این برنامه بود که گفت: مهمترین راهکارها برای بهبود وضعیت بافت تاریخی، نگرش مثبت به این بافت و حذف دیدگاه منفی است که در بسیاری از کشورها بر این قضیه اتفاق نظر وجود دارد.

وی با تاکید بر لزوم رسیدن به تفکری واحد و تعاملی مثبت در این مسیر، گفت: باید از میان راهکارهای بهسازی، میان افزایی و دخالت حداقلی در بافت بهترین و مناسب ترین راه حل را برگزید. ارائه راهکارهای اجرایی و عملی در زمینه نحوه نگهداری از بافت بجای توصیه های عمومی و کلی نیز از نیازهای برون رفت از چالشهای موجود بافت است که در این زمینه علاوه بر راهکارهای معماری، ارائه راهکارهایی در زمینه مدیریت اجتماعی در بافت فرهنگی و تاریخی شیراز الزامی است.

ترکمان عقیده دارد جایگزینی کلمه بافت فرهنگی تاریخی بجای عباراتی همچون بافت تاریخی یا بافت فرسوده میتواند نقش یسزایی در تغییر نگرش داشته باشد.

علی‌رضا سجادی نیز دیگر سخنران شرکت کننده در همایش بافت تاریخی شیراز بود که اعتقاد دارد با به میان آمدن صحبت از بافت تاریخی شیراز 2 وجه به ذهن متبادر می‌شود، یکی ارزش‌های تاریخی‌، معماری، فرهنگی، هویتی و اقتصادی و دیگری نابسامانی‌ها و معضلات بافت.

او با اشاره به پیشینه تاریخی شهر شیراز در عرصه‌های مختلف، بر پایتخت فرهنگی بودن این شهر تاکید و اضافه کرد: تمام فعالیت‌ها و بالیدن شخصیت‌های مهم علمی، ادبی و هنری در این شهر و بافت تاریخی و فرهنگی آن، بر اهمیتش افزوده است.

سجادی در بیان دلایل ایجاد مشکلات و نابسامانی‌های فعلیِ موجود در بافت تاریخی فرهنگی شیراز، گفت: تخلیه زود هنگام این بافت از خانواده‌های ریشه دار و کوچ تدریجی آن‌ها به بخش‌های جدیدتر، به دلیل ایجاد تغییر در مرکزیّت شهر شیراز در دوران زندیّه (زمینه های اولیه)، اعتقاد قلبی و باور مسئولان شهری به ارزش های بافت و به تَبَع آن نبود عزم جدی در اصلاح مشکلات بافت و حفظ میراث تاریخی شهر و تعدّد کانون های قدرت و مدیریت در حوزه بافت تاریخی، بخشی از این دلایل است.

او اضافه کرد: بی‌توجهی به نظرات کارشناسی و اجرای تصمیمات غیر اصولی توسط مسئولان و موثرین،‌ سکونت خانواده های کم درآمد، که اکثراً از مهاجرین خارجی قانونی و غیرقانونی و مهاجرین شهرهای دیگر تشکیل شده اند نیز از دیگر دلایل بروز مشکلات در بافت تاریخی شیراز است.

سجادی گفت:‌ در نتیجه بافت جمعیتی موجود احساس تعلق کمی نسبت به این بافت دارند و در برابر تحوّلات مخرب بافت، یا واکنش مناسبی ندارند و یا در صورت دغدغه مند بودن نسبت به آن، از تمکّن مالی کافی برای تعمیر و اصلاح‌ ویرانی ها برخوردار نیستند. مشکلات امنیتی و نابسامانی های اجتماعی (مانند شیوع اعتیاد و...) نیز در همین راستا به وجود می آید.

براساس این گزارش، حمید مطفف در جمع بندی موضوع و نظرات مطرح شده در پنل تخصصی، گفت: در دنیای امروز، واجد ارزش بودن بناها و بافت های تاریخی و لزوم حفظ و حراست از کیان و کیفیت های فرهنگی آنها، امریست پذیرفته شده و ضرورت توجه به آن بر هیچکس پوشیده نیست.

او گفت: در سخن گفتن از بافت‌های تاریخی، باید توجه داشت که فرهنگ مستتر و غنی موجود در بافت های فرهنگی-تاریخی، در محوریت مباحث معماری و به عنوان ریشه یا اصالت هر قوم و ملت و به بیان بهتر، شناسنامه و هویت آن مرز و بوم قرار گرفته است. همانطور که در تمام دنیا و یا به طور جزئی تر، کشورهای غربی و اروپایی نیز در این امر تجربیات موفقی را به منصه ظهور رسانیده اند.

براساس این گزارش در بخش دیگری از همایش معماری و شهرسازی، تعدادی از دانشجویان شرکت کننده، به طرح دیدگاه‌ها و نظرات خود پرداختند.

 سامان رامیان دانشجوی کارشناسی معماری دانشکده فنی و مهندسی شهید باهنر شیراز، نگاه شهرداری به بافت را توریست محور و با اندیشه کسب درآمد دانست و مدعی شد که اگر برخی بناها مانند آرامگاه‌ها سعدی و حافظ نیز درآمدی نداشت، با این نگرش اکنون تخریب شده بود.

امین اسدی دانشجوی کارشناسی شهرسازی دانشگاه آزاد شیراز، نیز به طرح دیدگاه‌های خود در خصوص راهکارهای حل مشکلات بافت تاریخی این شهر پرداخت.

فاطمه کیانی دانشجوی کارشناسی ارشد شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی نیز با اشاره به سخنان حق‌نگر، عضو شورای شیراز، خواستار فراهم شدن بستر مشارکت بین دستگاه‌های مختلف خصوصا میراث فرهنگی شد.

رضا دهقان دانشجوی کارشناسی معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیضاء نیز با اشاره به لزوم فراهم شدن بستری برای بازدید دانشجویان از بافت و اماکن تاریخی موجود در این محدوده، به طرح دیدگاه‌هایی در موضوع حل مشکلات بافت تاریخی و خصوصا مرمت اماکن با ارزش این بافت پرداخت.

رضا منصوری دانشجوی دانشکده فنی و حرفه ای سما واحد شیراز نیز با طرح این دیدگاه که مباحث مطروحه در این همایش یک‌طرفه بوده است، لزوم حضور مسئولان مرتبط در چنین همایش‌هایی را یادآور شد.

این دانشجو، با اشاره به برگزاری سمینارهای مختلف در این زمینه، این سئوال را طرح کرد که تا چه میزان نظرات کارشناسی مطرح شده در چنین جلساتی، به مسئولان انتقال داده شده و کاربردی می‌شود؟